Parijse stempel

De ochtendkou slaat toe, alweer veertien november, waar heb ik die datum laatst toch gezien? Het was in mijn werkkamer, maar waar? Ik kijk rond, tuur langs mijn mappen, plank voor plank, het is hier, ik weet het zeker… ergens op een rustige plek waar weinig wordt gewisseld. De stempel…ja, daar staat het op. Die rare stempel, al 26 jaar verhuis ik het ding mee. Ik neem het van de plank en til het tegelijkertijd in 1987 van het kleed, ik ben op een rommelmarkt in Parijs. Een beetje verlegen hou ik het vast, een warm houten handvat en een koeler bronzen mechaniek, wat een vreemd voorwerp. Ik kijk onderuit naar de verkoopster die vriendelijk lacht, niet te overdreven, niet te terughoudend, aardig zonder verwachtingen heb ik de indruk. Wat ziet een verkoper, zou ze mijn interesse zien? Ik wil niet dat ze het ziet, maar mijn gedachte komt natuurlijk traag achter mijn al vooruit gespoede lichaamstaal.

Zou het duur zijn? Ik moet niet te lang treuzelen, dan gaat de prijs omhoog. Het stempelplaatje draait met precisie en souplesse als een acrobaat in het metaal. Wat staat er eigenlijk? Ik wrijf over het volgekoekte plaatje dat zeer vaag zijn binnensmonds gemurmel afgeeft op mijn vinger. De inktveeg is een acuut signaal en na betaling van omgerekend tien euro ben ik eigenaar, mompelt Parijs in mijn tas. In dezelfde koop schaf ik een oud rechthoekig avondtasje aan zonder hengsel van gekerfd bruinrood leer met een half ellipsen spiegeltje aan de binnenkant op een zacht versleten stofje, ik voel me een Parisienne. Het avondtasje overleeft de tijd niet. De armen wonen in vochtige huizen, mijn ingebeelde Franse imago schimmelt weg. Nog zie ik mijzelf het tasje afdanken vergezeld door een lichte vorm van spijt. De stempel daarentegen houdt het vol. Ik kijk er eigenlijk nooit goed naar maar weet dat het er is. Het moet er ook zijn, dan klopt het.

Vorige zomer mestte ik mijn werkruimte uit, kon me nauwelijks meer bewegen en kom de stempel weer tegen achter op een plank, face to face. Ik kijk wat langer, het handvat is licht verbrand en op het stempelplaatje zit een plamuurlaag van oude inkt. Ik had al eens een afdruk gemaakt maar dat was lang geleden, het ging me toen meer om het ding zelf. Met een tandenborstel maak ik het plaatje zachtjes schoon en probeer de afbeelding te vangen door het via een stempelkussen in te inkten en af te drukken. Er komt steeds meer informatie tevoorschijn, de woorden scherpen. Na vijf keer poetsen en stempelen is het leesbaar: Bronze d’éclairage, Schackels, 14 novembre 1904, Rue Camille Desmoulins, 11e arrondissement, Paris oftewel een lampenwinkel met uitbundige bronzen armaturen van Dhr. Schackels, een Joodse man neem ik aan, wiens stempel op 14 november 1904 is stil blijven staan. Vandaag precies 109 jaar geleden, dat mag wel geschiedenis heten. Nieuwsgierig naar de dag zoek ik het op, het was een maandag wat een vreemde dag is voor een laatste stempel. Ik kocht het 83 jaar later, een mensenleven ertussen. Zo verhuisde de stempel via een tienertas en een touringcar van Frankrijk naar Nederland.

Op Google maps streetview zoek ik het pand in Rue Camille Desmoulins, nummer 17. Zou er brand zijn geweest in 1904? Of raakte de stempel uit roulatie? Of is ie gestolen? Zoek geraakt? Je ziet niets aan het pand, natuurlijk niet, wat zou er ruim een eeuw later te zien zijn? Wat ik destijds als negentienjarige in de stempel zag is me nu een raadsel, een onhandig voorwerp, maar het reist nog steeds met me mee. Dingen waar je niets aan hebt maar die blijkbaar bij je horen omdat er een moment aan vast zit. Nu maar iets gaan lezen over Camille Desmoulins, zo kom je nog eens ergens.

Het spoorzoeken geeft vaak onlogische sprongen maar interessante verbanden. Zo was Camille Desmoulins een Franse revolutionair en een zachtaardige journalist en schrijver. Hij was een onhandig stotterende redenaar maar blijkt onweerstaanbaar te zijn geweest met zijn pen en liet pamfletten drukken. Desmoulins leefde een kort intens leven, vocht met zijn pen voor vrijheid voor het volk, maar eindigde jong onder de guillotine. Ik zie de stempel en denk aan een drukpers, ik zie nogmaals de stempel en denk aan een guillotine. Desmoulins via de lampenwinkel van Schackels. Een verband in inkt, twee stemmen in een voorwerp. Zo van 2013 naar 1904 naar de 18e eeuw en weer terug. Even gevist, lijntje weer opgerold, de stempel staat alweer een jaar op dezelfde plek.