Verdwaalde geuren

Onder de grond ruiken alle steden hetzelfde. Daarboven worden ze soms gebotteld, Rome, Parijs, Londen. Zo ook Berlijn, intussen een zeldzaam bouquet.

Er bestaat een wereld van verdwaalde geuren, het parfumhuis waaruit ze zijn ontsprongen heeft ze verstoten. In prachtige kristallen kleding vertoeven ze in diepe donkere kastjes, verpozend tegen de achterwand, ver van het daglicht dat een chemische reactie op gang brengt en hun inhoud in een scherpe vloeistof verandert.

Als kind kocht ik een flesje parfum bij de drogist, langwerpig rond van transparant glas met drie deukjes bovenaan en bedrukt met paarse viooltjes. Het was een kleine naamloze flacon met een groen dopje en paste in mijn hand. Jaren later zocht ik een nieuw flesje maar het bleek niet meer te bestaan. Sindsdien blokkeert mijn begripsvermogen als een geur verdwijnt. Waarom juist die geur? Mijn geur? Er ontstaat paniek en ik bewaar het lege flesje wetende dat het nog aanwezige aroma zich steeds meer met het reukloze glas zal gaan vermengen. Een van de sporadische situaties waarin glas een geur heeft doordat het er visueel een overneemt.

Wanneer mijn parfum is verdwenen – en dat is altijd onverwacht – zoek ik naarstig een laatste flacon en wordt hoeder van de fles. Zo ben ik hoeder van Berlin van het modemerk Joop!. De geur werd geïntroduceerd in 1990 en verdampte zo’n tien jaar geleden, precies kan ik het niet vinden, een te kort bestaan. Voor de finishing touch bij zeer speciale gelegenheden tik ik op de schouder van de gekoesterde schat en fluister ‘Komm, wir gehen spazieren’.

Het is een geur die ik niet beter kan beschrijven dan beweeglijk chique. Ik zocht Berlin op en vond een omschrijving: ‘Een geur die net zo opwindend is als het leven in Berlijn’… Berlijn ken ik niet in zinderende gedaante maar uit 1991 vooral van zwarte gevels en 2-takt, kogelgaten, worst op pleinen, een zware rugzak en een Engelsman die een stuk zeep jatte. Een voorval met een luchtje, te klein om parfum te worden. Waar bevond die geur zich in Berlijn? Of hoe is het gecomponeerd? Welke straten, huizen, bomen zijn gedestilleerd? Ik lees geuren als pruim, noten, perzik, bergamot, avondroos, jasmijn, ylang-ylang, lelietje van dalen, sandelhout, tonkaboon, amber, musk, caramel, ceder, benzoïne en karo korund. Waar te beginnen? In welke wijk of wijken? Spandau, Charlottenburg- Wilmersdorf of is het een vreugdegeur, samengesteld na de val van de muur? Een vermenging van wijken, Pankow met Reinickendorf of Treptow met Neukölln? Of de stadsdelen Mitte vermengd met Tiergarten? Stond Wolfgang Joop daar in 1989 en snoof hij de in elkaar grijpende geuren op toen het stof was neergedaald? Onwaarschijnlijk, de geur is jong maar zorgeloos, er ontbreekt in dat geval een ondertoon van verdriet. Dan volgt in de beschrijving: bloemig en fris aromatisch, ik herken en beaam. Maar hoe Berlijn in Berlin zit blijft me een raadsel.

Wolfgang Joop vierde gezien de ontstaansdatum van Berlin ongetwijfeld de hereniging van Oost- en West-Berlijn, schoon en bekoorlijk, een artistieke daad van de in Potsdam geboren ontwerper. Dun als je het menselijk leed als uitgangspunt neemt, een houvast als je een nieuwe stap wilt maken, om een opening te bieden in het hoofd. Soms kan een luxeproduct troost bieden, hoe vreemd het ook klinkt, even de dingen vergeten door middel van pretentieloze schoonheid. Hoogglans over doffe ellende, heel goed wetende dat in dit geval een puinhoop niet verdwijnt onder een laagje parfum. Maar of de Ossies het konden betalen? In ieder geval verdween de geur vijftien jaar later. Moest de daad uit de schappen, was Berlin inmiddels duidelijk Berlin zonder O en W en was het parfum niet meer nodig. Of was het gewoonweg geen commercieel succes?

Dit overdenkend zie ik een bouwwerk voor me, een tehuis, genaamd ‘Het huis voor verdwaalde geuren’ opgebouwd uit compartimenten van opgeschoonde kastjes en lades, van allerlei modellen uit evenzoveel woningen, steden en landen, een geritsel van talen. Achter elk deurtje, in iedere lade huist een dwaalgeur. Zo kun je onder andere aankloppen bij Gucci Accenti van het huis Gucci, V Valentino van het huis Valentino, Gloria van het huis Cacharel en Berlin van het huis Joop!.

Iedere geur heeft een eigen opgang herkenbaar aan de vormgegeven naam. Met top-, midden- en basisnoten wachten ze je op. Ze gaan met je in gesprek, snuiven aan je om te bepalen of je hun geur waard bent en zijn heel kieskeurig in hun zeldzaamheid, hebben inhoud te verliezen. Bijna alle bezoekers vertrekken zonder resultaat het bolwerk op een enkeling na die tijdens een exceptioneel bezoek achter de deur een perfecte match ondergaat, wordt bestoven, om een kwartier later in volle bloei het vertrek te verlaten.