2014 | 2018
Tegelontwerp Margaretha Zelle Akwadukt, Leeuwarden
‘Mata Hari, mythe en codering komen samen’
MATA HARI MATA HARI MATA HARI silent key
ontwerp: Karin van Pinxteren en Studio Frank Havermans
materiaal: keramische tegels met zeefdruk
locatie: Margaretha Zelle Akwadukt, radiaal westelijke invalsweg, Leeuwarden
opdrachtgever: Gemeente Leeuwarden
op uitnodiging van: Stichting Keunstwurk, Leeuwarden
uitvoering tegels: Koninklijke Tichelaar, Makkum
architect aquaduct: Penta Architecten Harlingen, Jan-Otto Schilstra
.
Het uitgangspunt voor het tegelontwerp voor de tweedelige ontwerp opdracht is de naam Mata Hari naar aanleiding van het Margaretha Zelle Akwadukt dat haar eigen naam draagt. In het ontwerp is gebruik gemaakt van morse, een codetaal die refereert aan geheimtaal.
Voor het ontwerp in het Margaretha Zelle Akwadukt getiteld ‘H-21’, haar spionnecode, is haar naam nog geheimzinniger gemaakt door de morse te versleutelen in 106 vakken. Er staat 3 x Mata Hari, afgesloten met de morse ‘silent key’ dat einde contact betekent. Bij het voorbij rijden rolt het kunstwerk in een elegant golvende beweging mee in de ooghoek van de passant. Per stuk zijn het heldere grafische vlakken.
Margaretha Zelle, Mata Hari, een vermeende spionne en exotische danseres, geboren te Leeuwarden in 1876 en gestorven in Vincennes in 1917, geëxecuteerd door Frankrijk vanwege vermeende spionagediensten voor Duitsland en daardoor verantwoordelijk gesteld voor de dood van tienduizenden Franse soldaten in de loopgraven van Verdun. Ze opereerde onder de naam H-21 en was zeker een spionne maar er wordt getwijfeld aan haar bijdragen en kunde hierin. Vermoedelijk is ze slachtoffer geworden van een propaganda actie doordat iemand (wie?) van haar af wilde. Een zeer tot de verbeelding sprekende vrouw met een grote eigen wil, moed en verbeeldingskracht. Haar raffinement en spel is van hoog niveau geweest, dit aspect van haar persoonlijkheid in combinatie met haar naam is ingezet als basis voor het ontwerp.
Het ontwerp ‘H-21’ voor de tegelinkasting voor het Margaretha Zelle Akwadukt is ontstaan uit de mix van alle ontwerpgegevens. Allereerst is gekeken naar de meest interessante benadering voor de impact van de door de architect aangebrachte inkastingen, 106 stuks in totaal, in relatie tot het totale ontwerp van het aquaduct. Door de opdeling in vlakken, vrij hoog in de wand, heeft een vorm van herhaling de meeste impact. Bij bestudering blijkt dat alle inkastingen bij elkaar een smalle lange lijn vormen in het aquaduct. Er is gekozen om het moment van dalen en stijgen vast te houden door het ontwerp een taal te laten spreken. Mata Hari is in een eeuw een merknaam geworden waarbij haar spionagekant het sterkste aspect is, hier draagt het aquaduct haar meisjesnaam. Gekozen is om de mythe op te voeren en in het motief van de betegeling haar codenaam te plaatsen in morsetekens, haar merknaam te versleutelen in het ontwerp dat haar spionagenaam H-21 draagt. De letters worden over de vakken verdeeld, een aantal vakken samen vormen een letter. Het is een helder motief dat door het gehele viaduct overeind blijft met kleine veranderingen per vak die tezamen duidelijk een verband hebben. Door de herhaling, het visueel verband in duidelijke vormen, blijft het ontwerp stevig en alert. De hoofdkleur geel wordt afgewisseld met zwart. Door het kunstwerk van voor naar achter in een taal te ontwerpen is het viaduct zelf de overgang tussen stedelijkheid en open landschap geworden. Mata Hari is Maleis voor ‘Oog van de dageraad’ kortweg ‘zon’. Techniek en mythe komen samen.
.
P R O C E S
Karin van Pinxteren 